Cách học

"Thầy tôi dạy nghề cho tôi không giống ai cả. Khi giao cho tôi một cuốn sách, hay một bài học nào đó, lúc trả bài chỉ được phép gói gọn lại vài câu cốt tủy nhất mà thôi, không được phép nói quá dài. Nhưng khi Thầy khảo bài, thầy lại ra một chữ, hay nhiều lắm là 9 chữ, tùy theo nội dung, rồi hỏi tôi chữ đó có thể nói được bao lâu, thông thường một chữ của Thầy khảo, ít nhất tôi phải giải thích từ 1 đến 2 tiếng đồng hồ. Có nghĩa là sách, hay là trước tác Y thuật của tiền nhân để lại, Thầy giao cho tôi đọc, nghiên cứu, làm thế nào mà thấu ngộ hết nội dung và bắt buộc khi trình bày lại, phải thật ngắn gọn, nếu câu trả lời không ngắn đến chỗ không thể nào ngắn hơn được nữa, thì lại phải tiếp tục nghiên cứu tiếp, chứ chưa được nhận ý chỉ mới. Ngược lại khi Thầy khảo bài thì Thầy chỉ đọc lên một chữ, hay một câu dăm bảy chữ gì đó, tôi chỉ được phép định tâm suy nghĩ độ năm mười phút gì đó rồi trả lời là chữ đó tôi có thể lý giải được trong bao lâu. Nếu tôi nói, tôi giải thích được 30 phút hay 1 tiếng chẳng hạn, Thầy xét thấy thời gian lý giải quá ngắn, thì không chấp nhận. Bắt phải học lại đề tài đó, và ra điều kiện phải lý giải trong bao lâu, nếu khi nào có thể đáp ứng yêu cầu đó, thì mới trình Thầy để tiếp tục khảo luận.
      
  Ví dụ khi học về các tác nhân gây bệnh trong y lý. Thầy giao cho tôi mấy tập sách như Thương hàn Luận, Hình Giản Trân Nhu, Bệnh lý chỉ Lược...Khi trả bài tôi nói một câu: "Nội Nhân Thất Tình, Ngoại Nhân Lục Dục, Bất Nội Bất Ngoại Nhân" (Nguyên nhân từ bên trong do 7 loại tình chí gây ra, nguyên nhân bên ngoài do sáu loại tà khí gây ra, và có những nguyên nhân đặc biệt không do nội, ngoại nhân gây ra). Thầy nói: "Còn quá dài". Tôi nhắm mắt định thần suy nghĩ lại hồi lâu rồi trả lời lại : " Thất Tình, Lục Khí". Thầy lại nói: "Dư một chữ". Tôi lại định thần suy nghĩ, cuối cùng phải đầu hàng: "Thưa Thầy, con chịu". Chịu thì lại phải tiếp tục công phá cả mấy cuốn sách kia để tìm cho được 3 chữ cốt tủy. Mấy tuần sau khi trả bài lại, thấy tôi tủm tỉm cười, Thầy nói: "Ba chữ gì, con nói nghe coi". Tôi nói: "Chính khí suy". Thầy xoa đầu tôi và đi pha trà, không cần tôi phải trình bày thêm một chữ nào nữa hết. Có nghĩa là Thầy hài lòng và chấp nhận khóa học đã kết thúc về phần "đầu vào". Hôm sau đến lượt "đầu ra". Lúc tọa Thiền, Thầy hỏi : "Nộ" (giận dữ). Tôi nhắm mắt định thần suy xét xem cái hiểu biết của nình nói về cái Đệ Nhị Tình Chí trong Thất Tình (hỷ-nộ-ưu-tư-bi-kinh-khủng: Vui-Giận-Buồn-Lo-Nghĩ-Sợ hãi-Khiếp đảm) được bao nhiêu, và có thể lý giải trong bao lâu. Gói ghém tất cả những lý luận về ảnh hưởng của trạng thái giận dữ đến với sức khỏe, nếu giận dữ thái quá thì gây nội thương cho phủ tạng nào trong cơ thể, tình trạng phủ tạng đó bị nội thương có những biểu hiện gì, và triệu chứng ở mạch bộ như thế nào, ở lưỡi như thế nào, ở mắt như thế nào. Nếu bị nội thương do Nộ gây ra, thì dùng phương pháp gì để chữa trị, nếu  châm cứu thì thủ những huyệt nào, dùng thuốc thì phương toa nào, liều lượng thảo dược bao nhiêu, và vì sao...Sau khi lướt qua kiến thức, tôi trả lời : " Thưa thầy, khoảng 3 giờ" ( có nghĩa là tôi sẽ trình bày trong 3 tiếng đồng hồ cho cái chữ "Nộ" của Thầy). Thầy gật đầu, có nghĩa là chấp nhận được. Tôi không cần phải trình bày gì cả. Thầy lại tiếp tục hỏi: "Thấp". Tôi lại nhập định để rà soát kiến thức về cái Đệ Tứ Tà Khí trong Lục dâm (phong-hàn-thử-thấp-táo-nhiệt: Gió-Lạnh-Nắng-Ẩm-Khô-Nóng) rồi trả lời :" Dạ 3 ngày và cộng thêm một đời ạ". Thầy mỉm cười biết tôi nắm kỹ được kiến thức. Khi gặp đề tài lớn như thế này, thỉnh thoảng Thầy lại ra đề dài chữ hơn để tôi trình bày. Ví dụ trong đề tài ngắn chữ "Thấp", Thầy ra thêm đề nhiều chữ (càng nhiều chữ càng dễ): "Thấp Nhiệt Nhập Dương Minh" có nghĩa là Thầy chỉ hỏi hạn hẹp trong phạm vi Thấp tà kết hợp với Nhiệt tà thâm nhập vào kinh Dương Minh (Thủ dương minh Đại trường và Túc dương minh Vị kinh), thì gây nên tình trạng gì, cách chữa trị ra sao. Những đầu đề nhiều chữ, là những đầu đề bắt buộc tôi phải lý giải.
  
   Có lần tôi nói đùa rằng. Thầy dạy nghề cho tôi theo kiểu bán buôn lỗ vốn, vì khi khảo đầu vào thì càng ít chữ càng tốt, còn khảo đầu ra thì càng tràng giang đại hải càng hay. Phương pháp  tiếp nhận kiến thức kiểu này tôi gọi là phương pháp học cụt vốn (sau này khi làm thơ có ít nhất trên 10 bài tôi sử dụng cái từ "cụt vốn" này). Còn Thầy thì giải thích đó là phương pháp phá công án, như kiểu phá công án trong Thiền. Chỉ có phương pháp này mới thấu ngộ vấn đề triệt để và nhanh nhất mà thôi. Nhưng không phải ai cũng thực hiện được, trừ phi Thầy trò có duyên, như cái duyên tao ngộ giữa tôi và Thầy vậy.
    
    Như cái "Công Án" Kinh mạch huyệt đạo này, Thầy bắt tôi đọc tất cả sách nói về châm cứu, với gợi ý 380 huyệt đạo, thực ra chỉ có 120 huyệt cần dùng, trong 120 huyệt cần dùng, chỉ có 60 huyệt là dùng thường xuyên, trong 60 huyệt dùng thường xuyên, chỉ có 24 huyệt chủ yếu, trong 24 huyệt chủ yếu thì chỉ có 12 huyệt quan trọng, trong 12 huyệt quan trọng thực ra chỉ cần 6 huyệt là trị được bá bệnh, trong 6 huyệt trị được bá bệnh chung qui lại cũng chỉ có một huyệt. Khi nào "chỉ mặt đặt tên" được 24 huyệt chủ yếu, gọi là Hiểu, được 12 huyệt thì gọi là Thông, được 6 huyệt thì gọi là Thấu, chỉ ra được 1 huyệt thì gọi là Ngộ. Tôi biết rằng để "chỉ mặt đặt tên" cái Đệ Nhất Huyệt này, tôi phải ngấu nghiến nghiền ngẫm ít nhất cũng dư chục cuốn sách, và ít nhất cũng hàng năm mới phá nổi cái công án này. Vì vậy tôi không bỏ phí một khoảnh khắc thừa thãi nào, lúc nào cũng úp mặt vào mấy cuốn Châm cứu. Lúc nào thấy tôi ngất ngất, ngơ ngơ như người mất hồn thì Thầy lại dắt tôi "đi dạo".
    
   Những cuộc "đi dạo" của chúng tôi mới thật táng đởm kinh hồn. Cuốc bộ từ Vinh đi Hương sơn, cuốc bộ từ Vinh đi Đô Lương, Nghĩa đàn, Con Cuông. Cuốc bộ từ ga Đò Lèn vượt Tam Điệp đi Ninh Bình, cuốc bộ dọc ngang khắp núi rừng Cẩm Thủy, Bá Thước..Và chuyến cuốc bộ lịch sử, khi Thầy giã từ Vinh để trở về Huế. Trong chuyến cuốc bộ hành hương này, chúng tôi phải vượt qua dãy Hồng Lĩnh, vượt Đèn Ngang, đèo Lý Hòa..để đổ bộ về Đồng Hới bằng đôi chân trần của mình. Sẽ có dịp tôi kể về những chuyến hành hương này. Bởi vì những kiến thức về nghề nghiệp, những hiểu biết về Phật Giáo và những bài học làm người của tôi, thực sự mới được bổ sung và củng cố trong những chuyến hành hương ấy." 
Trích blog của thầy Thuận Nghĩa